Akademia Zamojska po 237 latach niebytu ma szansę powrócić do Zamościa. Sejm RP na czwartkowym (8.07) posiedzeniu przyjął większością głosów poselski projekt ustawy o utworzeniu uczelni działającej pod tym szyldem.
Wnioskodawcą projektu ustawy o utworzeniu Akademii Zamojskiej jest Sławomir Zawiślak, poseł PiS z Zamościa, który już od kilku lat jest zaangażowany w działania na rzecz powołania uczelni.
Podczas czwartkowego (8.07) posiedzenia, Sejm RP przyjął poselski projekt stosunkiem głosów 233 za, 204 przeciw, 2 wstrzymujących się. Inicjatywę poparło 217 posłów klubu PiS, a także posłowie Konfederacji, Kukiz ’15 czy niezrzeszeni. Przeciwko pomysłowi reaktywacji Akademii Zamojskiej byli posłowie m.in. Koalicji Obywatelskiej, Lewicy, Koalicji Polskiej i Polski 2050.
Akademia Zamojska miałaby powstać na bazie funkcjonującej Uczelni Państwowej im. Szymona Szymonowica. W poselskim projekcie zapisano, że miałoby to stać się już od 1 września 2021 r. W uzasadnieniu czytamy, że kształcenie odbywać się będzie „w oparciu o naukę historii, pogłębione polskie studia humanistyczne i społeczne, tworzone w duchu realizmu filozoficznego oraz chrześcijańskiej tradycji narodowej”. Oprócz tego możliwe jest uwzględnienie innych dyscyplin, jak nauki medyczne i nauki o zdrowiu, nauki o bezpieczeństwie oraz nauki rolnicze. Oferta Akademii byłaby adresowana do: przyszłych pedagogów, pracowników mediów, administracji samorządowej i państwowej, a także osób związanych bezpośrednio lub pośrednio z bezpieczeństwem (Obrona Terytorialna, służby mundurowe, Legia Akademicka) i zaangażowanych w zdrowie publiczne oraz zajmujących się ochroną, upowszechnieniem i naukową analizą kulturowego dorobku Polaków.
Akademia Zamojską została założona w 1594 roku przesz Jana Zamoyskiego. Była pierwszą prywatną uczelnią a trzecią – po krakowskiej (1364) i wileńskiej (1578) – uczelnią w Rzeczypospolitej. To właśnie w akcie fundacyjnym uczelni z 1600 r. zawarte zostały powszechnie znane słowa kanclerza Zamoyskiego: „Takie są Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”. Dzięki Akademii Zamość na przełomie XVI i XVII wieku był jednym z głównych ośrodków naukowych w Polsce.
Okres świetności Akademii przypada na lata 1595-1648. Wykładało w niej wielu wybitnych humanistów i prawników, m.in.: Jan Niedźwiecki-Ursinus (medyk, twórca podręcznika gramatyki łacińskiej), Melchior Stephanides (pierwszy rektor; logika, metafizyka, prawo), Adam Burski (filozof), Tomasz Drezner (prawnik), Maciej Jaworowski (prawo, filozofia).
Od II połowy XVII w. rozpoczął się stopniowy upadek Akademii Zamojskiej. W 1772 r. Zamość został włączony do zaboru austriackiego, zaś 1784 r. rząd austriacki zamknął uczelnię.
