Skarby z „Wiklinowego zakątka”
Pełno jest w każdej bibliotece bajek, baśni, legend to sprawa oczywista. Ale prawdopodobnie tylko w naszej jest „Wiklinowy zakątek”, a w nim skarby. Rodzice i dziadkowie odwiedzający ze swoimi pociechami Zamojską Książnicę zwłaszcza dział dla Dzieci i Młodzieży zerkają z sentymentem na książki swojego dzieciństwa. Zaglądają również młodzi.
„Cudowne okulary” to w tym przypadku nie specjalne szkiełka do oglądania świata, ale książka Lucyny Krzemienieckiej, która trafiła do księgozbioru Biblioteki dla Dzieci i Młodzieży Książnicy Zamojskiej. Stanowi ona zbiór opowiadań i bajeczek dla dzieci w wieku przedszkolnym napisanych pięknym językiem. Ilustracje wykonała Irena Kuczborska. Pozycja wydana została w roku 1957 przez wydawnictwo „Nasza Księgarnia” i jest to pierwsze powojenne wydanie. Książeczka wzbogaciła wyjątkową kolekcję książek zabytkowych gromadzonych w dziale dziecięcym od roku 2015, pozyskanych głównie w formie darów od czytelników. Dzięki sponsorowi, którym jest Bud Profit udało się tę wyjątkową kolekcję umieścić w specjalnych wiklinowych mebelkach, stąd jej nazwa Wiklinowy zakątek.
Obecnie kolekcję stanowią 104 egzemplarze. Najstarsze z nich to: Świat krasnoludków autorstwa Fryderyki Lazarusówny z 1925 r wydany nakładem Księgarni F. Hoesicka oraz dwie książki edytowane w Krakowie w latach okupacji niemieckiej. Pierwsza to Przypadki Robinsona Kruzoe Daniela Defoe, które ukazały się nakładem firmy Gebethner i Wolff w roku 1940, druga to Kornelli Johanny Spyri wydana w roku 1943 przez Księgarnię Powszechną.
Podarowane bibliotece wydawnictwa w większości ukazały się w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku, są to zwykle pierwsze powojenne wydania lub pierwsze w ogóle. Zdarzają się jednak wznowienia książek, które ukazywały się jeszcze w czasach zaborów. Należą do nich Bajki Wacława Sieroszewskiego, Krysia Bezimienna Antoniny Domańskiej, Panienka z okienka Deotymy czyli Jadwigi Łuszczewskiej, Sława Janusza Korczaka. Są również w tym zbiorze książki autorów tworzących w okresie międzywojennym i kontynuujących twórczość literacką po wojnie, takich jak Janina Porazińska, Kornel Makuszyński, Jan Grabowski, Ewa Szelburg-Zarembina, Julian Tuwim, Jan Brzechwa, Hanna Januszewska, Maria Kownacka. Szczególnie bogato reprezentowany jest dorobek Porazińskiej. Jest Kichiuś majstra Lepigliny, będący wznowieniem tej wydanej jeszcze w latach dwudziestych pozycji, jest też Zuchwały strzyżyk oraz zbiór baśni Za trzydziewiątą rzeką. Dwa ostatnie tytuły to pierwsze edycje tych książek. Jest także drugie wydanie Pana Twardowskiego w Czupidłowie. Oprócz twórczości pokolenia starszych pisarzy obecne są książki autorów debiutujących po wojnie, m.in. Miry Jaworczakowej, Hanny Łochockiej, Hanny Ożogowskiej. Pozyskaliśmy pierwsze wydania takich pozycji jak: Jacek, Wacek i Pankracek, O wróbelku Elemelku, Marcinkowe wierszyki. Posiadamy liczne przekłady z literatur obcych, a reprezentują je powojenne wznowienia takich książek jak: Cudowna podróż Selmy Lagerloff, 20 000 tysięcy mil podmorskiej żeglugi Juliusza Verne, Serce Edmunda de Amicisa, Pięcioro dzieci i „coś” Edith Nesbit, Ania z Zielonego Wzgórza oraz jej kolejne części autorstwa Lucy Maud Montgomery.
Ta kolekcja, to nie tylko przegląd literatury tworzonej przez uznanych dziś klasyków literatury dla dzieci i młodzieży, to także świat pięknej ilustracji. Są tutaj grafiki tworzone przez starsze pokolenie artystów, m.in. przez Franciszkę Themerson, która ozdobiła swoimi rysunkami Gaptusia i Kruczka Stefanii Zawadzkiej, przez Stefana Norblina, autora ilustracji do Panny z mokrą głową Kornela Makuszyńskiego, czy przez Tadeusza Gronowskiego, który przygotował szatę graficzną powieści Zuch Szelburg-Zarembiny. Wiele pozycji zostało zilustrowanych przez nieco młodszą generację artystów, debiutujących przed wojną i tworzących w latach powojennych, m.in. przez Konstantego Sopoćko, który ozdobił swoimi ilustracjami książkę Kornela Makuszyńskiego O dwóch takich, co ukradli księżyc, Historię gałgankowej Balbisi Janiny Broniewskiej, czy też przez Jana Marcina Szancera, który zilustrował książkę Każdy Tomek ma swój domek oraz Kije samobije Szelburg-Zarembiny, Dziadka do orzechów E.T.A. Hoffmana, Bajkę o carze Sałtanie… autorstwa Aleksandra Puszkina i wspomnianego już Pana Twardowskiego w Czupidłowie. Do większości zaprezentowanych książek szatę graficzną projektowali graficy, których debiut artystyczny przypadł na lata powojenne. W tym gronie znajduje się bardzo ceniona artystka specjalizująca się w ilustrowaniu książek dla młodszych dzieci Olga Siemaszko, której twórczość spotkać można w Wierszach dla dzieci Juliana Tuwima, zbiorze wierszy Dla dzieci Władysława Broniewskiego, Wycinankach z morskiej pianki Włodzimierza Słobodnika czy w Złotej jabłoni Hanny Januszewskiej. Są również książki opracowane plastycznie przez tak uznanych artystów jak: Janusz Grabiański, Zdzisław Witwicki, Zbigniew Rychlicki, Bogdan Zieleniec, Bohdan Butenko. Szata graficzna zgromadzonych wydawnictw jest interesująca ze względu na różnorodność form graficznych i interpretacyjnych, a polską sztukę ilustrowania książek reprezentuje tutaj cała plejada wybitnych artystów grafików.
Nie mniej ciekawe są oprawy tych książek, w większości dobrze zachowane. Najczęściej występują tekturowe, rzadziej płócienne, sporadycznie broszurowe. Odnotować można także obecność obwolut. Zdarzają się także oprawy introligatorskie, które co prawda, pozbawiły książki opraw, ale zaopatrzyły je w płócienne grzbiety i narożniki.
Większość to wydawnictwa Naszej Księgarni, która w latach powojennych specjalizowała się w edycji książek dla dzieci i młodzieży. Tylko nieliczne pozycje ukazały się nakładem innych oficyn, m.in. wydawnictwa Czytelnik, Biura Wydawniczego Ruch, Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, firmy Gebethner i Wolff czy też oficyny Iskry.
Książki, które trafiły do nas od czytelników zawierają pieczątki, którymi opatrywano prywatne kolekcje, znaki własnościowe różnych bibliotek, w których swego czasu były, pamiątkowe wpisy, dedykacje, np. Kochanej Ludwiczce Myzi – Kizi z prośbą żeby kochała ciocię Hankę. Warszawa 1 I 59.
Wiklinowy zakątek odkrywa przed czytelnikiem piękno i urok starych książek. Kolekcja zaciekawia zwłaszcza starszych czytelników odwiedzających Oddział, przyciągając ich wzrok zapamiętanymi z dzieciństwa okładkami. Młodzi czytelnicy mogą zobaczyć, jak niegdyś wydawane były książki i porównać je ze współczesnymi edycjami.
Czytelniku! Zapraszamy Cię! Przyjdź. Bajeczny świat książki jest na wyciągnięcie ręki, i to bez cudownych okularów.
Joanna Kołtun
Fot. Piotr Piela
Książnica Zamojska
