W stulecie zwycięstwa Wojska Polskiego w potyczkach z bolszewikami – m.in. Bitwa Warszawska, bitwa pod Komarowem, bitwa nad Niemnem przywołujemy wydarzenia sprzed odzyskania niepodległości. Wydarzenia z 26-27 sierpnia 1914 roku nazywane „bitwą pod Zamościem” były zalążkiem wielkiego starcia wojsk austro-węgierskich z siłami rosyjskimi w bitwie pod Komarowem.
„Bitwa pod Zamościem, która stanowiła fragment i dała początek działaniom 4 armii austro-węgierskiej między Wieprzem a Bugiem w sierpniu 1914 r., znanym pod nazwą „bitwy pod Komarowem” lub też w literaturze rosyjskiej „operacji tomaszowskiej”, stanowi bogaty materiał do studiów taktyczno-historycznych. Marsz zbliżania, walka spotkaniowa, walka leśna i wreszcie próba dwustronnego oskrzydlenia przeciwnika – wszystkie te postacie działania znalazły w niej zastosowanie.” czytamy we wstępie opracowania kapitana Dyplomowanego E[dwarda] Izdebskiego wydanego przez Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy w Warszawie 1929 roku.
Naprzeciw 4 armii austro-węgierskiej dowodzonej przez Maurycego von Auffenberga koncentrowała się 5 armia rosyjska generała broni Pawła von Plehwego.
„Teren, na którym rozegrała się bitwa pod Zamościem, ograniczony jest od wschodu szosą Tomaszów-Zamość-Krasnystaw, od południa górnym brzegiem Wieprza, który biorąc swój początek w bagnistej okolicy na północ od Tomaszowa (wieprzowe Jezioro), przepływa początkowo przez kompleks lasów na południe od Zamościa w kierunku północno-zachodnim aż do Rudki, gdzie zwraca się pod prostym kątem ku północy na Szczebrzeszyn, a stąd ku północo-wschodowi na Krasnystaw.
Prawym dopływem Wieprza w tym obszarze jest Łabuńka, biegnąca prawie równolegle do szosy. Doliny tych rzek i mniejszych żył wodnych były nawet w tej suchej porze roku zabagnione, krępując ruchy oddziałów i kolumn taborowych i ograniczając je często do nielicznych przejść i ciaśnin.
Obszar objęty trójkątem Wieprz – Łabuńka – szosa podzielony jest na 3 części szosą wiodącą z Zamościa do Szczebrzeszyna i drogą Zamość-Wieprzec-Kossobudy – Rudka. Górna połowa północnej części jest zalesiona i bagnista, podczas gdy dolna, która była dnia 27 VIII polem walki 7 brygady piechoty, przedstawia nagi, pagórkowaty krajobraz. Prawy brzeg Wieprza jest w tym rejonie wyższy od lewego, na którym ta sama brygada rozpoczęła natarcie dzień przedtem.
Część środkowa całego obszaru, a mianowicie trójkąt Zamość-Szczebrzeszyn-Rudka byłą w dniach 25-27 VIII polem walki 13 dywizji piechoty obrony krajowej. Uwydatniają się w niej dwa łańcuchy szerokich pagórków, biorące swój początek w kompleksie wzgórz 254-278, z których północny, niezalesiony, ciągnie się łukiem w kierunku Rudki, zaś południowy, zalesiony i częściowo bagnisty, biegnie od wzgórza 278 również ku Rudce. W rozwidleniu tych dwóch łańcuchów od zachodu od wzgórza 254-278 ciągnie się prostokątny obszar lasu; posiadanie lasu i tego kompleksu wzgórz decydowało o panowaniu nad obydwiema drogami, prowadzącemi od Wieprza do Zamościa i dlatego ten wycinek terenu był miejscem zażartych walk w dniach 26-27 VIII”
Sierpniowa potyczka zakończyła się zwycięstwem wojsk austro-węgierskich. Ruchy oddziałów, decyzje dowódców, miejsca starć oraz bilans zysków i strat znajdziecie Państwo we wspomnianej publikacji. Zapraszamy na Kamienną.
Piotr Piela
