W Oddziale Zewnętrznym Zakładu Karnego w Zamościu od 15 lat istnieje oddział terapeutyczny dla skazanych uzależnionych od alkoholu. Jest on przeznaczony dla młodocianych oraz dorosłych mężczyzn pierwszy raz odbywających karę pozbawienia wolności i zakwalifikowanych do jej odbywania w zakładzie karnym typu półotwartego. Pojemność oddziału wynosi dwadzieścia osiem miejsc.
Bogata oferta terapeutyczna
Każdego roku terapię w oddziale kończy około stu dwudziestu skazanych, u których dominującym jest uzależnienie od alkoholu. Z biegiem lat obserwuje się zmianę profilu pacjentów przebywających w oddziale, do którego trafia coraz więcej osób uzależnionych krzyżowo od innych środków psychoaktywnych, jak też z zależnościami behawioralnymi. Oferta terapeutyczna dla osadzonych na przestrzeni wszystkich lat ewaluowała od oddziaływań opartych na terapii poznawczo – behawioralnej, w której abstynencja była jedynym sposobem na poradzenie sobie z problemem alkoholowym, do oddziaływań opartych na integracji różnych podejść terapeutycznych, w której to pacjent wybiera najlepszą dla niego drogę porządkowania własnego życia. Aktualny program oddziału daje uczestnikom możliwość świadomego i w pełni odpowiedzialnego wyboru drogi życiowej oraz dostarcza narzędzi samopoznania, informując jednocześnie o możliwych konsekwencjach własnych wyborów życiowych.
Bazę teoretyczną realizowanych oddziaływań terapeutycznych stanowi oparcie na transteoretycznym modelu zmiany autorstwa J. Prochaska, J. Norcross i C. Dclemente (2008) oraz integracyjnym modelu związku pomiędzy celami, szczęściem a samorealizacją P. Miquelon i R. J.Vallerend (2007). Mechanizmy uzależnienia wyjaśnia integracyjna teoria terapii uzależnień J. Mellibrudy i Z. Sobolewskiej (2006), podstawę procesu oddziaływań terapeutycznych i budowania relacji terapeutycznej stanowią zaś założenia dialogu motywującego W. R. Miller, S. Rollnick (2009, 2010).
Model zmiany autorstwa J. Prochaska, J. Norcross i C. Dclemente wyjaśnia proces zmiany, dynamikę oddziaływań oraz zmienność w zakresie postaw i zachowań skazanych podejmujących oddziaływania terapeutyczne.
Kto, po co, dlaczego?
Do odbywania terapii w Oddziale Zewnętrznym Zakładu Karnego w Zamościu kierowani są osadzeni, dla których jest to pierwsze tego typu doświadczenie, jak i skazani, którzy już wcześniej terapię odbywali. Pojawiają się pacjenci po czasowym pobycie na wolności i próbach wdrażania zmian w życiu, z doświadczeniem dłuższej lub krótszej abstynencji, ale też z doświadczeniem powrotu do picia i/lub zachowań przestępczych. W większości jednak są to osoby, których styl życia nie sprzyjał utrzymaniu zdrowia i dobrostanu psychicznego. Wielu z nich nie zdaje sobie sprawy z tego, czym jest zdrowy styl życia oraz jakie zachowania przedłużają życie i sprzyjają budowaniu osobistego szczęścia. Do oddziału przyjmowane są osoby zarówno bardzo młode, jak również w wieku emerytalnym. Wiąże się to z rożnorodnością postaw i przekonań oraz współwystępowaniem uzależnienia od innych oprócz alkoholu, środków psychoaktywnych.
Nasze cele
Strategicznym celem udziału w terapii dla uzależnionych od alkoholu jest uzyskanie sprawności psychospołecznej poprzez budowanie kompetencji psychospołecznych i zdrowego stylu życia. Cel ten może być zrealizowany poprzez rozwój osobisty w kierunku pełnej dojrzałości. Jest on zbieżny z celami kary pozbawienia wolności. Istnieje bowiem wyraźny związek pomiędzy nadużywaniem alkoholu a przestępczym stylem życia. Kształtowanie u pacjentów zdrowego stylu życia poprzez promowanie abstynencji jako najkorzystniejszej formy poradzenia sobie z posiadanym problemem alkoholowym sprzyja postawom praworządnym oraz zaspokajaniu własnych potrzeb w sposób akceptowany społecznie.
Wspónota AA
Trudno byłoby jednak sobie wyobrazić dbałość o trzeźwość bez wspracia i pomocy Wspólnoty AA. Zakład Karny w Zamościu ma podpisane porozumienie z Fundacją Biuro Służby Krajowej Anonimowych Alkoholików z siedzibą w Warszawie. Na tej podstawie zamojska jednostka penitencjarna ściśle współpracuje z lokalną Intergrupą AA w Zamościu, a członkowie wspólnoty AA (jak choćby Grupa AA “Lepsze Jutro”, Stowarzyszenie Klub Abstynenta “Wiarus”) od wielu lat prowadzą mittyngi dla osadzonych uzależnionych od alkoholu na terenie zamojskiego więzienia. W Oddziale Zewnętrznym, poza mittyngami odbywającymi się raz w tygodniu w jednostce, osadzeni mają możliwość uczestniczenia w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego.
Obecnie, w dobie pandemii COVID-19 i w związku z panujacymi obostrzeniami sanitarnymi, kontakty członków Wspólnoty AA z osadzonymi ograniczają się do rozmów telefonicznych oraz kolportażu na teren jednostki penitencjarnej literatury wydawanej przez Wspólnotę (“Zdrój”, “Nadzieja”). Ponadto nasi osadzeni po raz kolejny otrzymali w tym roku zaproszenie do udziału w VII Pieszej Zamojskiej Pielgrzymce Środowisk Trzeźwościowych z Zamościa do Krasnobrodu, organizowanej w sierpniu przez Duszpasterstwo Trzeźwości Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej oraz Stowarzyszenie Klub Abstynenta „Wiarus” w Zamościu. Współpraca ze Wspólnotą AA, kontakt z osobami trzeźwiejącymi w warunkach wolnościowych, udział w mittyngach czy w/w pielgrzymce, są okazją do szerzenia idei pracy nad sobą w oparciu o program “12 Kroków” i “12 Tradycji”, ale też stanowią istotną sieć wsparcia dla osadzonych w procesie ich osobistej zmiany. Więźniowie z Zakładu Karnego w Zamościu w związku z miesiącem trzeźwości zredagowali tematyczne gazetki ścienne oraz broszurę tematyczną, która została udostępniona dla osadzonych w kompleksie kulturalno-oświatowym i oddziałach mieszkalnych jednostki. Wyemitowano również audycje radiowęzłowe o tematyce trzeżwościowej.
Anonimowi Alkoholicy często przytaczają słowa tzw. Modlitwy o pogodę ducha: “Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego nie mogę zmienić. Odwagi, abym zmieniał to, co mogę zmienić. I mądrości, abym odróżniał jedno od drugiego”. Prawdą jest, że na wiele rzeczy nie mamy wpływu, ale na pomoc osobom uzależnionym jak najbardziej. Dlatego funkcjonariusze odpowiedzialni za terapię leczenia uzależnienia od alkoholu w Oddziale Zewnętrznym Zakładu Karnego w Zamościu, przy wsparciu Wspólnoty AA od 15 lat starają się to czynić każdego dnia swojej służby.
Tekst: kpt. Urszula Sobczyszyn
Zdjęcia: mjr Mariusz Sawa / por. Jarosław Małecki
Opracował: por. Jarosław Małecki
