Gawęda o Bolesławie Wnuku
Podczas Zlotu ZHP w Gdańsku nasza drużyna zwiedzała Muzeum II Wojny Światowej. Wśród wielu zamojskich akcentów uwagę harcerzy zwróciła informacja o pochodzącym z Wysokiego pod Zamościem, pośle na Sejm Rzeczypospolitej, Bolesławie Wnuku. Postanowiliśmy, że w ramach projektu „Superbohater” zbierzemy informacje o tej wybitnej, a mało znanej w regionie postaci.
Bolesław Wnuk, syn Piotra i Katarzyny, urodził się w 1893 roku w Wysokiem. Jego ojciec był młynarzem. Bolesław był najstarszy z rodzeństwa, miał brata Jakuba i trzy siostry. W roku 1914, gdy zmarł jego ojciec, stał się jedynym żywicielem rodziny. Przed I wojną związał się z ruchem ludowym. Organizował komórki Polskiej Organizacji Wojskowej w Gminie Wysokie. Gdy wybuchła wojna polsko – bolszewicka, wstąpił do I Brygady. Szybko poznano jego dar przekonywania i argumentacji. Wysyłano go więc, by namawiał do wstąpienia w szeregi polskiej armii.
W roku 1926 r. Bolesław Wnuk został wójtem Gminy Wysokie, funkcję tę pełnił przez prawie cały okres międzywojenny. Jego zasługą była m.in. decyzja o wzniesieniu w tej miejscowości budynku szkoły oraz ośrodka zdrowia. W okresie międzywojennym Bolesław Wnuk stał się jednym z najwybitniejszych działaczy chłopskich na Zamojszczyźnie. Do 1928 r. był członkiem PSL „Wyzwolenie”, należał do BBWR, a później do OZN. W 1932 roku ożenił się z Natalią, mieli troje dzieci – Izabelę, Urszulę i Grzegorza. W 1938 roku został posłem na Sejm Rzeczypospolitej. 17 lipca 1938 r. w imieniu chłopów obwodu zamojskiego, ubrany w chłopską sukmanę, podejmował przybyłego do Zamościa marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego. Wspomina ten fakt w swoich dziennikach „Zamojszczyzna 1918 -1943” doktor Zygmunt Klukowski.
1 września 1939 roku wybuchła II wojna światowa. W październiku 1939, w ramach Inteligenzaction – akcji likwidowania polskiej inteligencji, Bolesław Wnuk został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu na Okrzei w Zamościu. Umieszczono go w jednej celi z profesorem Stefanem Milerem. Stefan Miler opisał to w wierszu „Wspomnienia z celi więziennej nr 18”. W styczniu 1940 r. Bolesław Wnuk został przewieziony do niemieckiego więzienia na Zamku Lubelskim. Dzięki kontaktom z polskimi strażnikami więziennymi żona starała się wykupić męża z rąk gestapo; nadaremnie. Na przełomie czerwca i lipca 1940 roku otrzymała telegram od jednego ze strażników: „Dokumenty już nie potrzebne”. Dokumenty, czyli pieniądze na wykup. Bolesław Wnuk został rozstrzelany 29 czerwca 1940 roku w masowej egzekucji na Rurach Jezuickich w Lublinie. Do rodziny dotarła chusteczka z listem pożegnalnym:
„Kochana Żono, Niuniusiu, Laluniu, Iwiesiu, matko, siostry, szwagry, krewni, znajomi, dziś zostaję rozstrzelany przez władze niemieckie. Ginę za ojczyznę z uśmiechem na ustach, lecz ginę niewinny. Za krew niech Bóg zapłaci przekleństwem wiecznym podłym łotrom, Twój Bolek.”
Chusteczka z listem pożegnalnym znajduje się obecnie w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku.
W Zamościu postać posła na Sejm Rzeczypospolitej Bolesława Wnuka jest mało znana i dlatego chcieliśmy ją Państwu przybliżyć. Dziękujemy panu Grzegorzowi Wnukowi, który opowiedział nam historię swego ojca i udostępnił zdjęcia. Informacje zaczerpnęliśmy również z artykułu w „Wyborczej” „Wiek XX. Historia rodzinna. Rzeczy już mu nie będą potrzebne” – rozmowa z prof. Rafałem Wnukiem. Syn pana Grzegorza, profesor Rafał Wnuk, zapytany przez dziennikarza „Wyborczej” dlaczego został historykiem, odpowiedział: „Cóż, pewnie nie bez znaczenia było to, że wychowywałem się w domu, który historia w jakiś sposób dotknęła. Jedno z moich pierwszych wspomnień „historycznych” pochodzi z końca lat 70., gdy miałem ok. dziesięciu lat. Tata zaczął prywatną wojnę o kształt symbolicznego grobu mojego dziadka i jego brata. Ufundowali go moi rodzice. Na pomniku widniał napis: „Bolesław Wnuk, poseł na Sejm RP, zabity na Zamku Lubelskim, Jakub Wnuk zabity w Katyniu – obaj zginęli z rąk wrogów ojczyzny”.
10 maja zorganizowaliśmy w Książnicy Zamojskiej spotkanie poświęcone Bolesławowi Wnukowi. Przybliżyliśmy zebranym postać posła na Sejm z 1938 r. Wykład na temat zagłady polskich elit w okresie II wojny światowej wygłosiła p. Agnieszka Jaczyńska, historyk z Zespołu Szkół Społecznych w Zamościu. Na zakończenie obejrzeliśmy film „Rotunda – zamojska cela śmierci”. Nasza drużyna podjęła również starania o umieszczenie na Rotundzie tablicy upamiętniającej postać Bolesława Wnuka.
6 DSH im. Jadwigi Harczuk – Muszyńskiej „Rzarłacze”
