Publikujemy kolejną odsłonę Alfabetu Łabuńskiego. Tym razem jest on poświęcony postaciom, które zapisały się zarówno w historii Łabuń i regionu, jak i kraju. [Czytaj też: Alfabet Łabuński – czyli gmina od A do Ż oraz Ł – jak Łabunie – czyli alfabetycznie o gminie część 2]
Alfabet łabuński – wersja sPERSONAlizowana
A – Antoniewicz Jan – Ppor. art. rez. s. Józefa i Agnieszki, ur. 14 V 1910 w Polanówce. Absolwent Państwowego Gimnazjum im. J. Zamojskiego w Zamościu (1931), SPRArt. we Włodzimierzu Woł. (1932) i Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Wileńskiego (1938). Mianowany ppor. ze starsz. 1 I 1937. Przydzielony do 27 pal, następnie do 3 pal Leg., w którym odbywał ćwiczenia rezerwy jako ofic. żywn. Lekarz medycyny z Ciechocinka, zamordowany w Charkowie / Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu na Piatichatkach. Na cmentarzu w Łabuniach znajduje się grób z ziemią z Charkowa.
B- Białły Józef Michał major artylerii Wojska Polskiego (ur. 3 czerwca 1899, zm. 21 września 1939 pod Cześnikami). Na kapitana został awansowany ze starszeństwem z 1 lipca 1925 roku w korpusie oficerów artylerii. W 1932 roku pełnił służbę w Szkole Podchorążych Rezerwy Artylerii we Włodzimierzu Wołyńskim. W kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą II dywizjonu 51 Pułku Artylerii Lekkiej. 21 września 1939 roku poległ w bitwie pod Cześnikami – boju o Wzgórze 256. Odpierając czwarty z kolei tego dnia atak, dowodząc bohaterską obroną artyleryjską. Około godziny 16.30 w chwili, gdy będąc już ranny odłamkiem granatu, strzelał osobiście z działa, zginął trafiony kulą karabinową. Pochowany w kwaterze wojennej 1939 roku na cmentarzu parafialnym w Zamościu.
C – Curyłło Tadeusz – porucznik, s. Marcina i Józefy z Siwców, urodził się 16.07.1914 w Józefowie na Lubelszczyźnie. Absolwent szkoły handlowej w Jarosławiu (1933) i Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w 9 pułku piechoty Legionu w Tomaszowie Lubelskim. Podporucznik mianowany 11.11.1938 roku. Pracował w Urzędzie Gminnym w Łabuniach. Był zastępcą komendanta powiatowego pw w Zamościu. W 1939 był dowódcą plutonu w 9 pułku piechoty Legionów, CAW, AP 1544, 2314; MiD WIH, L.W. 029/4 z IV 1940; AM 2799. Wg danych WRK ur. 5 X 1914 w Swietalce k. Lublina. Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, wyd. ROPWiM, Warszawa 2000. Dąb Katyński I tablica pamięci znajdują się przy urzędzie gminy w Łabuniach.
D – Duch Bolesław Urodził się 15 XI 1896 w Borszczowie (Galicja). Uczęszczał do gimnazjum w Samborze. W 1914 uzyskał maturę w seminarium nauczycielskim w Tarnopolu. Po wybuchu wojny światowej wstąpił w sierpniu 1914 do Legionu Wschodniego, a po jego rozpadzie znalazł się w Legionach Polskich. Służył w 2, a następnie 3 pp Legionów, dochodząc do stopnia sierżanta. Podczas mobilizacji w sierpniu 1939 objął stanowisko dowódcy 39DPRez.; w trakcie Kampanii Wrześniowej czasowo dowodził dywizją, walczącą w składzie Armii „Lublin”. Po zakończeniu walk na Lubelszczyźnie uniknął niewoli i przedostał się do Francji. Zmarł 9 X 1980 w Londynie i został pochowany na cmentarzu wojennym na Monte Cassino. Odznaczony Virtuti Militari III, IV i V kl., Orderem Odrodzenia Polski II, IV i V kl., Krzyżem Niepodległości, ośmiokrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Wspomnienia pułkownika o płonącym Barchaczowie, o hymnie śpiewanym przez żołnierzy spisał Kazimierz Wierzyński.
E – Efner Eugeniusz, syn Józefa, ur. 1897 r. w Łabuniach, robotnik krawiecki, służył w 5 pp LP
F – Ferenc Teresa, ur. 27 kwietnia 1934 w Ruszowie-Kolonii gmina Łabunie – polska poetka. Przeżyła 1 czerwca 1943 pacyfikację wsi Sochy. Jako sierota była wychowywana u krewnych i w domach dziecka. Po ukończeniu Studium Nauczycielskiego uczyła w Liceum w Rybniku. W 1956 wyszła za mąż za poetęmZbigniewa Jankowskiego. Wychowała dwie córki Anetę (Anna Janko) i Milenę (Milena Wieczorek). Debiutowała w 1964 roku tomem Moje ryżowe poletko. Inne jej tomy to m.in.: Zalążnia (1968), Godność natury (1973), Ciało i płomień 1974), Małżeństwo (1975), Poezje wybrane i nowe (1975), Wypalona dolina (1979), Pieta (1981), Grzeszny pacierz (1983). W latach 2004 i 2009 laureatka Nagrody Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury Jest członkiem PEN Clubu i członkiem-założycielem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (SPP).
G – Gach Adam, Legionista, ur. 1899 r. w Łabuniach, rolnik, służył w 4 pp. LP
H – Hłobił Stanisława, ur. 19.10.1918 r. w Ruszowie-Kolonii. Podczas II wojny św. więziona na Rotundzie zamojskiej wraz z niespełna rocznym dzieckiem, które zmarło z głodu. Po wojnie pracowała w PCK jako pielęgniarka środowiskowa, pomagała ludziom chorym i biednym. W latach 80. była radną gminy Łabunie. Od 1988 członek Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Prowadziła KGW, organizowała kursy dla młodych gospodyń, dożynki gminne.
I – Ilcewicz Edmund – polski biskup rzymskokatolicki, biskup pomocniczy lubelski w latach 1969–1981. Od 1966 był kanonikiem kapituły lubelskiej. Sakrę biskupią przyjął 15 maja 1969 z rąk biskupa Piotra Kałwy. Jest autorem licznych publikacji o martyrologii Kościoła na Lubelszczyźnie. W zbiorze „A była cicha i gwiaździsta noc grudniowa..” wydanym przez łabuńską bibliotekę ukazał się przedruk artykułu „Pasterka wysiedlonej Zamojszczyzny” jego autorstwa.
J – Jachtoma Aleksandra (ur. 27 listopada 1932 w Barchaczowie) – artysta plastyk. Urodziła się w rodzinie chłopskiej jako jedno z pięciorga dzieci. W wieku 9 lat została sierotą. Ukończyła w czerwcu 1952 Liceum Pedagogiczne w Zamościu. Po maturze rozpoczęła pracę nauczyciela rysunku w szkole podstawowej w Lublinie. W rok później rozpoczęła studia na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W roku 1953 rozpoczęła studia na drugim roku krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, kontynuowała studia w 1956 na piątym roku warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych u prof. Kazimierza Tomorowicza, kończąc w roku 1958 dyplomem z wyróżnieniem. We wrześniu 1957 uczestniczyła w wycieczce grupy studentów ASP do Włoch, Niemiec i Francji. Była członkiem-założycielem powstałej w roku 1963 warszawskiej grupy artystycznej. „Rekonesans”. W roku 1972 przebywała w Paryżu dzięki stypendium Ministerstwa Kultury i Sztuki. Otrzymała 1987 nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za całokształt twórczości. Otrzymała też Nagrodę im. Cypriana Kamila Norwida, a w roku 2003 Nagrodę im. Jana Cybisa Warszawskiego Okręgu ZPA. Uczestniczyła w wielu wystawach malarstwa, w tym w 30 wystawach indywidualnych.
K – Kawałko Antoni (15 lipca 1938 – 20 maja 2015) urodzony w Majdanie Ruszowskim polski artysta malarz i grafik, członek związku polskich artystów plastyków. Ambasador kultury odznaczony odznaką Honoris Gratia. Spoczął na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
L – Lipecki Mieczysław (14 czerwca 1903 – 6 czerwca 1993) Wieloletni dyrektor Szkoły Podstawowej w majdanie Ruszowskim, społecznik, zielarz i patriota. „…Rzecz o Mieczysławie Lipeckim” to tytuł 19. publikacji wydanej przez bibliotekę w Łabuniach w serii Łabuńska Biblioteczka Regionalisty.
Ł – Łuń Włodzimierz, posterunkowy, syn Szymona i Marii urodził się 15.12.1908 r. w Łabuniach, pow. Zamość. Aresztowany w listopadzie 1939 roku, więziony w Mołodecznie i Wilnie, wywieziony z Czerwienia 9.05.1940 r. przez 226 pułk. Do Mińska trafił 9.05.1940 r., [źródła: IV/W364/71/9; IR/38595], Fragment rekonstrukcji Białoruskiej Listy Katyńskiej. Dąb Katyński i tablica pamięci znajdują się przy budynku wielofunkcyjnym przy Orzechowej 10.
M – Momot Lucjan – ( ur. 1 grudnia 1933 w Wólce Łabuńskiej -zm. 30 grudnia 2013 w Świdnicy), pisarz, felietonista, reportażysta. Absolwent polonistyki na uniwersytecie we Wrocławiu. Autor książek: „Love Cię, Kaśka. Po drugiej stronie muru”, „Nawijka: słownik młodzieżowego marginesu – znany też jako bałach vel bałak, bajera, grypsera -spisany w latach 1967-1985 w Schronisku dla Nieletnich i w Zakładzie Poprawczym w Świdnicy”, „Z Łucka do Świdnicy. Rzecz o księdzu prałacie Dionizym Baranie (1913-1995), kapłanie Diecezji Łuckiej i Archidiecezji Wrocławskiej”, „Dolnośląskie herody. Pastorałka wigilijno-noworoczna & świdnickie herody”. Pod koniec 2018 roku nakładem łabuńskiej biblioteki ukazała się książka “Obrońcy rodzinnych strzech”.
N – Niklewicz Maria – (Marianna) z domu Palonka, ur. 6 marca 1926 r. w Ruszowie-Kolonii, magister pedagogiki z historią. W latach 1949-1970 nauczyciel w Szkole Podstawowej w Zosinie k/Hrubieszowa, przez kolejne dwa lata w Żdanowie i 6 lat w SP nr 2 w Zamościu. Członek Klubu Nauczycieli Piszących im. Czechowicza w Lublinie. W czasie okupacji członek AK tajne nauczanie, od 1992 roku w USA. Autorka 7 tomików poetyckich. Odznaczona Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
O – Oleśniccy herbu Radwan. Jan Oleśnicki z Anny Odrowążowny, spłodził dwóch synów: 1. Łukasza podsędka ziemskiego Bełskiego, ten z Cieciszewską, zostawił Jarosława starostę Bełskiego, dziedzica dóbr Łabunie, Jatułtów, Barchaczów, Wirzba, Hruszów, ten z Bełzecką Dorotą, miał syna Tomasza. Stanisław Zamoyski w 1566 r. zastawił swoją część wsi Łukaszowi Oleśnickiemu. Z Jarosławem Oleśnickim zapewne należy łączyć powstanie w Łabuniach zboru ariańskiego, przy którym ministrami w 1595 roku byli Jerzy Pontanus i Stanisław Orłowski. Zbór mieścił się w dotychczasowym drewnianym kościele. Już w 1605 roku Jarosław i Dorota Oleśniccy przywrócili kościół katolikom. Świątynię tę w 1605 r. rekonsekrował biskup chełmski Jerzy Zamoyski i otrzymała wówczas potwierdzenie wezwania Matki Bożej Szkaplerznej oraz św. Dominika.
P – Petryk Amelia, poetka ludowa ze wsi Łabuńki k/Zamościa, żona Stanisława Petryka ps. Wisła, Ptak partyzanta z oddz. BCh Kmiecia Feliksa Petryka. Działaczka Ludowego Związku Kobiet podczas okupacji hitlerowskiej. W latach powojennych prowadziła amatorską scenę teatralną we wsi Łabuńki, dla której pisała sztuki teatralne – m.in. Wuj dziadkiem, Krystyna, Noc zdrajcy. Ta ostatnia ma za temat sprawy okupacji hitlerowskiej, wysiedleń i pacyfikacji w latach 1942-1943, sprawy związane z Zamojszczyzną. Wiersz Pasterka Roku Pańskiego 1942 napisała na prośbę młodzieży ze Związku Młodzieży Wiejskiej Wici z Łabuniek na ich wspólny opłatek – między Bożym Narodzeniem 1945 a Nowym Rokiem 1946.
R – Rozkres Wincenty, Aspirant Policji Państwowej, s. Wincentego i Julianny, urodził się w 1898 roku w Wólce Łabuńskiej. 3.05.1935 roku ukończył Normalną Szkołę Fachową dla Szeregowych Policji Państwowej w Sosnowcu. Co najmniej od 1936 służbę pełnił w policji woj. wołyńskiego. We wrześniu 1939 roku na Posterunku w Zabramiu w pow. dubieńskim. L. 045/3 (29), 1185., Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, wyd. ROPWiM Warszawa 2005. Dąb Katyński i tablica pamięci znajdują się przy świetlicy wiejskiej w Wólce Łabuńskiej.
S – Słupski Władysław (18 stycznia 1901 – 9 marca 1942). W latach 1926-1928 kierownik szkoły w Łabuńkach. W latach 1928 -1935 kierownik szkoły w Majdanie Ruszowskim. Zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau
Ś – Śliwiński Roman – muzyk,multiinstrumentalista, pedagog. W latach 2008 -2011 pełnił funkcję Kapelmistrza Łabuńskiej Orkiestry Dętej, członek Szczebrzeskiej Kapeli Podwórkowej, opiekun zespołu młodzieżowego „Krynickie Szuwarki”. Członek kapeli ludowej „Zamojszczyzna”. Odznaczony Srebrnym Medalem „Labor omnia vincit” przez Towarzystwo im Hipolita Cegielskiego za krzewienie idei pracy organicznej.
T – Tychowska Halina Maria z domu Bilska, ur. 22 VII 1927 roku w Jaworówce na Wołyniu. Wieloletnia nauczycielka szkół w gminie Łabunie, współzałożycielka i kierownik zespołu śpiewaczego „Zorza” z Barchaczowa, autorka tekstów wierszy i piosenek. Zmarła w 2002 roku. W roku 2005 w serii Biblioteczka Regionalisty ukazała się książeczka „Barchaczów w pracy i piosence. Wspomnienia z lat 1947-1997”.
U – Umylański Sławomir – kierowca mechanik OSP, naczelnik OSP Łabunie, wiceprezes Zarządu Gminnego ZOSP RP. Pasjonat lokalnej historii.
W – Wania Edward, ur. 13 X 1897 w Ottyni woj. Stanisławów, syn Jana i Reginy z Starkiewiczów. w 1914 ukończył Seminarium Nauczycielskim w Krakowie, 16 VIII 1914 wstąpił do Legionów Polskich. W szeregach 2 p. uł. LP walczył na Lubelszczyźnie, potem w kampanii wołyńskiej. Ukończył pułkową szkołę podoficerską jazdy w stopniu kaprala. W VII 1920 9 p. uł. stacjonuje w rejonie Zamościa. 13 VIII 1920 walczy pod Chołojowem, a 19 VIII 1920 pułk zdobywa Kulikowo, następnie uczestniczy w krwawej bitwie pod Komarowem. W czasie walk zostaje trzykrotnie ranny.
22 IX 1939 walczy w natarciu na pozycje niemieckie w rejonie Cześnik, 23 IX walczy pod Polanówką, gdzie zgrupowanie zostaje rozproszone przez siły niemieckie. 28 IX 1939 wraz z grupą zostaje otoczony przez oddział sowiecki i wzięty do niewoli. Poprzez obozy przejściowe dostał się do obozu w Kozielsku, skąd zostaje 7 IV 194o wywieziony do Katynia. Zamordowany 9 IV 1940 przez NKWD w lesie katyńskim. Pochowany w bratniej mogile. Zidentyfikowany pod nr 4030.
Z – Zwolan Łuksz ur. się 10 grudnia 1988 roku w Lublinie. Absolwent Liceum Plastycznego im. B. Morando w Zamościu. Dyplom z wyróżnieniem uzyskał w 2008 roku, w pracowni reklamy wizualnej, pod kierunkiem Michała Mazurkiewicza. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Grafiki i Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych im. Wł. Strzemińskiego w Łodzi. Twórczość w dziedzinie plakatu, typografii, rzeźby oraz grafiki.
Ż – „Żbik” Momot Bronisław, ur.11 września 1920 roku w Łabuniach. Uczeń gimnazjum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Absolwent Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich w Nisku. Uczestnik Kampani wrześniowej również w boju o Wzgórze 256. zginął 24 kwietnia 1943 roku w zasadzce w Majdanie Ruszowskim. Autor wspomnień wydanych przez bibliotekę w Łabuniach „Wrzesień 1939. Moje wspomnienia”.
Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Łabuńskiej im. Jana Jakuba Zamoyskiego
