Pamięć utrwalana świadomością
Od 24 stycznia w Centrum Kultury z Biblioteką w Sitnie (sala widowiskowa) można było obejrzeć wystawę planszową pt. „Ocalone z transportu Dzieci Zamojszczyzny”. Eksponowane na wystawie archiwalia ukazują losy uratowanych dzieci, które przybyły w transportach do dystryktu warszawskiego. Zimą 1942/1943 r. skierowano z obozu przejściowego w Zamościu do trzech powiatów: Siedlce, Garwolin i Mińsk Mazowiecki 5432 osoby. Większość z nich stanowiły dzieci. Autorką scenariusza i kuratorem wystawy jest dr Beata Kozaczyńska z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Ekspozycja prowadzi przez wszystkie etapy tułaczki – wysiedlenie z rodzinnego domu, rozłąkę z najbliższymi i pobyt w obozie przejściowym w Zamościu, transporty, akcje ratowania dzieci m.in. przez społeczeństwo Warszawy, opiekę i pobyt w „rodzinach zastępczych”, szpitalach i placówkach opiekuńczych oraz powroty w rodzinne strony. 22 lutego również w Sitnie miał miejsce wykład historyczny Beaty Kozaczyńskiej.
Po spotkaniu można było nabyć, opatrzone autografem, książki autorki. Porozmawiać, zwiedzić wystawę. W wydarzeniu wzięły udział mieszkanki gminy Sitno – posiadające status Dziecka Zamojszczyzny. Budująca – dająca nadzieję – była obecność licznie zgromadzonej młodzieży z okolicznych szkół, zachowanie części z nich rodzi jednak obawę. Mam tu na myśli zarówno brak szacunku dla mówiącego, jak i do powagi (rangi) tematu. Mimo to warto próbować, mówić, uświadamiać. Nie chodzi o wyciskanie łez – raczej utrwalanie w pamięci.
Beata Kozaczyńska jest doktorem nauk humanistycznych. Zawodowo związana z Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach (Instytut Edukacji). Jest autorką licznych artykułów naukowych i publicystycznych dotyczących problematyki martyrologii dzieci wysiedlonych z Zamojszczyzny w okresie okupacji niemieckiej, dwukrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Autorka monografii pt. Muzeum Regionalne w Siedlcach (1967-1999), jako pracy doktorskiej oraz książek dotyczących Zamojszczyzny: „Losy dzieci z Zamojszczyzny wysiedlonych do powiatu siedleckiego w latach 1943-1945”, „Ocalone z transportów Dzieci Zamojszczyzny” (wydanie polsko-angielskie), dwa tomy wspomnień i relacji pt. „Nie było kiedy płakać. Losy rodzin polskich wysiedlonych z Zamojszczyzny 1942-1943” oraz „Byliśmy w transportach Dzieci Zamojszczyzny”.
W najbliższych miesiącach wystawę będzie można obejrzeć w Starym Zamościu i Komarowie. W dniach 10-11 marca w Zamościu odbędzie się konferencja. „Dzieci Zamojszczyzny. Zbrodnia o której nie wolno człowiekowi zapomnieć.” Będzie to dwudniowe spotkanie przedstawicieli nauki, historyków, władz samorządowych. W programie m.in.: spotkania z uczestnikami wysiedleń na Zamojszczyźnie, prelekcje naukowe, dyskusje, otwarcie wystawy poświęconej Dzieciom Zamojszczyzny, projekcja filmu „Róża i Jan”. Organizatorami wydarzenia są Wojewódzki Ośrodek Kultury w Lublinie i Wojewódzka Rada Towarzystw Regionalnych. Na kwiecień-maj plansze wystawowe zawitają do Łabuń. 3 maja również w Łabuniach odbędzie się spotkanie mieszkańców gminy Łabunie z dr Beatą Kozaczyńską. Wezmą w nim udział wysiedleni z gminy Łabunie – świadkowie tej dramatycznej historii, ocaleni z transportów. Ich relacje przeczytać można w kwartalniku „IGŁA. Informator Gminy Łabunie” oraz w publikacji – dostępnej on-line pod adresem http://www.lgdziemiazamojska.pl/pdf/nowe_wierzbie.pdf – „Wierzbie od kuchni. Wierzbianki w Kuchni.” autorstwa Agnieszki Pieli.
Tekst i fot.: Piotr Piela
