W tym tygodniu kontynuujemy podróż po zamojskich ulicach. Od K do końca alfabetu. Tym z Państwa, którzy nie znaleźli tu swojej ulicy a są ciekawi jej historii polecam książkę Andrzeja Kędziory i Jakuba Żygawskiego „Leksykon ulic i placów Zamościa”. Dla tych, którzy przegapili – Zamojskie ulice cz. I
KIEPURY Jana (ok. 1835, nazwa 1988) – (Osiedle Partyzantów. Łączy ul. Partyzantów z ul. Wyszyńskiego) Pierwotnie śladem dzisiejszej ulicy przebiegał wał szwedzkich szańców z początku XVIII wieku (tzw. Starych szańców), osłaniających wschodnie przedmieścia Zamościa. Przy ulicy funkcjonował w okresie międzywojennym magazyn i skład paliw spółki „Oleum”. Dopiero w 1996 roku otrzymała twardą nawierzchnię.
KILIŃSKIEGO Jana (pocz. XVII w. oraz od ok. 1835, nazwa 1935) – (Osiedle Jana Kilińskiego. Łączy ul. Piłsudskiego z ul. Legionów i z ul. Majdan). Jedna z głównych i najdłuższych ulic miejskich (2. miejsce). Dwa odcinki: utwardzony zachodni od Piłsudskiego do Legionów i gruntowy wschodni od ul. Legionów do ul. Majdan. Odcinek wschodni stanowi relikt siedemnastowiecznej drogi odchodzącej od historycznej ul. Łanowej w kierunku folwarku Szupinek i wsi Stabrów. Na początku XX wieku otrzymała nazwę Browarna. W latach 30. doszło do zmiany nazwy na wniosek 67 mieszkańców podpisanych w petycji: Uprzejmie prosimy o przemianowanie naszej ulicy na ulicę Kopernika bądź Kilińskiego. Podanie nasze motywujemy tym, że browaru przy tej ulicy nie ma, oprócz tego podczas wojny miała złą opinię ze względu na dom publiczny, niesława ta przylgnęła do nazwy ulicy aż po dzień dzisiejszy. Z tego względu jesteśmy poszkodowani moralnie i materialnie, gdyż porządni lokatorowi unikają mieszkań na tej ulicy – jedynie ze względu na jej złą przeszłość, (Mieszkańcy do magistratu, 5 VIII 1935).
KOLEGIACKA (ok. 1580, nazwa od 1991) – (Osiedle Stare Miasto. Łączy ul. Pereca z ul. Kościuszki). Początkowo bez nazwy, później Farska, Kościelna, Kolegialna, w latach 1927-1991 jako ul. Stanisława Przybyszewskiego, w czasie okupacji Danzigstrasse (Gdańska). (Współcześnie nazywana Adwokacką w 2000 r. dziesięciu z 18 adwokatów miało tam swoje biura).
KOŁŁĄTAJA Hugona (ok. 1580, nazwa od 1917 i od 1956) – (Stare Miasto. Rynek Wielki z Akademicką). W 1591r. ul. Lubelska później Ordonanshauzowa (siedziba ordonansa w gmachu dawnej scholasterii), 2 poł XIX w. Powiatowa (siedziba starostwa).
KOŚCIUSZKI Tadeusza (ok. 1580, nazwa 1917, ponownie 1944) – (Stare Miasto. Łączy Plac Wolności z ul. Kolegiacką) Ulica biegnąca równolegle do kurtyn. Do końca 2 ćw. XIX w. rozciągał się z niej widok na Wielką Zalewę. Do połowy XVII w. część wschodnia Rachańska część zachodnia Młyńska (do kończ XVII w.) Następnie jako Piekarska (Xviii.) Ogrodowa, Lazaretowa lub Szpitalna, Sadowa. W okresie okupacji Poststrasse, od 1944 znów Kościuszki.
KRASNOBRODZKA (XVI w., nazwa ok. 1930) odcinek wylotowy starego traktu lwowskiego.
KRESOWA (XVII/XVIII w., nazwa 1935) – (Boczna Alei Jana Pawła) relikt gruntownej drogi łączącej stary trakt lwowski z Górą Wikranką, Wólką Panieńską (uposażenie zamojskich Klarysek) i Jarosławcem. W dwudziestoleciu międzywojennym stały tu jedynie zabudowania rządowe należące do czyściciela miejskiego (ówcześnie ul. Lwowska 139), który zajmował się wyłapywaniem bezpańskich psów oraz pochówkiem padłych zwierząt.
KRÓLOWEJ Jadwigi (ok. 1930, ok.1945-55, nazwa 1935). Najmłodsza ulica staromiejska.
KRUCZA (ok. 1880, nazwa 1967) – (Osiedle Janowice. Łączy Dzieci Zamojszczyzny z ul. Letnią). Stanowi fragment powstałej w 2 poł. XIX w. gruntowej ścieżki, okalającej po zewnętrznej ogrody III obwodu strategicznego twierdzy.
KRYSIŃSKIEGO Jana, pułkownika (XVI w. – ok. 1815, pocz. XX w., nazwa 1932). Przebiega częściowo tak jak dawny stary trakt lwowski.
LIPSKA (1579, nazwa ok. 1927) Jedna z najstarszych ulic. Powstała na usypanej wiosną 1579 roku grobli regulującej stosunki wodne oraz zapewniającej skomunikowanie nowo wybudowanego miasta przez stary trakt lwowski ze Żdanowem i dobrami rodowymi Zamoyskich. W 1729 roku spiętrzone wody roztopowe zniszczyły środkowy odcinek grobli przerywając na kilkadziesiąt lat komunikację ze Żdanowem. Od tej pory podróżowano przez trakt szczebrzeski i Folwark Mokre. Groblę odbudowano przed 1809 r. Od 2 ćw. XIX w. nazywana drogą żdanowską lub Żdanowskim traktem.
LISTOPADOWA (ok. 1822, nazwa ok. 1927). W 1 połowie XIX w. rzadką zabudowę otaczały ogrody i sady. Pod koniec XIX w. określana jako Hrubieszowska lub Świętojańska lub Świętojerska (od figury św. Jana Nepomucena) Nazwa upamiętnia powstanie listopadowe.
LUBELSKA (ok. 1834-35, nazwa od ok. 1920, ponownie od 1956) dawny trakt Lubelski. Na pocz. lat 50. Aleja Stalina Józefa. W XIX w. trakt pocztowy o nawierzchni klinkierowej, najwyższej kategorii. Warszawa-Tomaszów-Bełżec-Lwów.
LWOWSKA (od 1835-40, nazwa ok. 1920) Trakt lwowski lub szosa lwowska. Trakt pocztowy. Austeria.
ŁUKASIŃSKIEGO Waleriana, majora (k. XVI w., nazwa 1917) Pierwotnie droga wałowa oddzielająca bloki zabudowy miejskiej od kurtyn i bastionów, wykorzystywana do transportu dział i prochu na wały. Nazywana: Za murami, Zatyłki (XVIII w.) oraz jako Brukowana (poł. XIX w.) częściowo ul. Wałowa.
MAJDAN (XVIII w., nazwa formalna od 1944) Dawna droga prowadząca do Sitańca i traktu skierbieszowskiego. Tworzyła układ włączonej do Zamościa w 1821 roku wsi Majdan (ulicówka). Krętość ulicy jest wynikiem układu doliny strumienia Smuga, dzięki temu do dnia dzisiejszego zachowała pierwotny charakter.
MĘCZENNIKÓW ROTUNDY (ok. 1825, rozbud. 1939-45, nazwa 1967). Południowa część powstała wraz z działobitnią, umożliwiając połączenie z twierdzą za pomocą krytej drogi.
MŁYŃSKA (XVII w., ok. 1822, nazwa ok. 1920) Relikt siedemnastowiecznej drogi łączącej Wólkę Miejską ze starym traktem lwowskim i hrubieszowskim.
ODRODZENIA osiemnastowieczna droga łącząca stary trakt lwowski oraz cegielnię z Przedmieścia Lwowskiego z cegielnią leżącą za Nowym Światem.
OKOPOWA ok. 1916, nazwa 1951. Przechodzi przez wyburzoną kurtynę I – VII. Jej początki należy wiązać z budowaną przez Austriaków linią kolejową 1916 r. stąd pierwotna nazwa Kolejowa.
OKRZEI Stefana (XVI w. ok. 1835, nazwa 1932) relikt szesnastowiecznej drogi wychodzącej w obrębie wsi Janowice od starego traktu lubelskiego w kierunku folwarku Chyża. W późniejszym czasie stanowiła część dogodnego objazdu w kierunku Szczebrzeszyna. W 1906 przy ulicy postawiono więzienie, stąd przez jakiś czas ul. Więzienna.
ORLA (XVII w. – ok. 1825, ok. 1894, nazwa 1927) Relikt siedemnastowiecznej drogi łączącej cegielnię na Przedmieściu Lwowskim, przy starym trakcie lwowskim, z cegielnią na skraju Nowego Świata. Wytyczona na nowo jako dojazd do rządowego składu spirytusu „Monopol” pod koniec XIX w. W budynkach administracyjnych zniszczonego składu działał w latach 1918-1920 szpital epidemiologiczny- stąd jej pierwsza nazwa Szpitalna.
ORLICZ-DRESZERA Gustawa, generała. (ok. 1916-1920, nazwa 1937) Przebiega przez teren dawnych ogrodów tworzących dziewiętnastowieczny III obwód strategiczny twierdzy (granica ogrodów pokrywała się z granicą zabudowy prawej pierzei ulicy). Od końca lat 20. wznoszono przy niej elegancką zabudowę: kamienice, wille, domy podmiejskie, kamienice dochodowe i tereny kolejowe z ładownią Nowa Osada. W latach 1951-1990 ul. Feliksa Dzierżyńskiego.
ORMIAŃSKA (ok. 1580) Należy do najstarszych ulic Zamościa. Od początku zachowała pierwotną nazwę. Okupacja – Armenienstrasse.
PARTYZANTÓW (ok. 1817, rozbudowana 1834-35, nazwa 1947). Nowy trakt lwowski.
PEOWIAKÓW (ok. 1823-24, nazwa 1937, 1990) Jedna z głównych arterii komunikacyjnych Zamościa. Wytyczona na pocz. lat 20. XIX w. przez zespół inżynierów wojskowych pod kierunkiem Jana Mallet-Malletskiego jako droga łącząca po nasypie nowy trakt lubelski i nowy trakt lwowski. Nazywana szosą Obwodową, oficjalnie ul. Obwodową, potocznie Obwodówką. Znajdowały się przy niej ogrody wojskowe oraz dwa cmentarze rzymskokatolicki i prawosławny. Od 1935 Aleja Jana Zamoyskiego od 1937 znów Peowiaków. Od 1949 Róży Luksemburg. Na terenach wojskowych wybudowano osiedle Planty.
PERECA Icchoka Lejba (ok. 1580, nazwa 1927). Wyznacza południową pierzeję Rynku Solnego. Występowała również jako Hrubieszowska, poł XVII do poł. XIX w. Żydowska, potem Bożnicza od 1927 Pereca, Marktstrasse, w 1951 Karola Namysłowskiego, ale szybko wrócono do Pereca.
PIŁSUDSKIEGO Józefa (XVII w. 1834-35, nazwa 1933) część dawnego traktu Lubelskiego.
PRZYRYNEK (ok. 1580, nazwa ok. 1935) Łączy Solną z Bazyliańską. W 1591 r. jako Szewska, od końca XVIII w. i na pocz. XIX w. określana jako podwale Reformackie lub Reformacka. Obecnie najmniej rozpoznawalna ulica Starego miasta. Jej lewa pierzeja otwiera się na plac Stefanidesa.
RATUSZOWA (XVII w. nazwa ok. 1922) – (Łączy rynek Wielki z Pereca i Rynkiem Solnym). Wytyczona w połowie XVII w. przez blisko 300 lat bez nazwy.
REDUTOWA (ok. 1837, 1910, nazwa 1935) Boczna Kilińskiego). Pierwotnie powstał nieistniejący obecnie południowy odcinek – droga ukryta we wkopie, łącząca przedpole forteczne z wysuniętym redanem, przechodząca tunelem pod nasypem ul. Obwodowej (Peowiaków). Służyła mieszkańcom Przedmieścia Lubelskiego do komunikacji z Plantami oraz Starym Miastem.
SADOWA (ok. 1823-24, nazwa 1925), przedłużenie Obwodowej.
SOLNA (ok. 1580, nazwa 1604, 1956, 1979, 1984) Razem z Miranda tworzą oś poprzeczną miasta, łącząc trzy rynki. Nazwa miała związek z solą składowaną przy Rynku Solnym oraz działającym tam bractwem solarzy. Lubelska i 1 Maja.
SPADEK ok. 1822 wytyczona łączy Nową Osadę z traktem hrubieszowskim. Nazywana od XIX stulecia Końskim targowiskiem.
STASZICA (ok. 1580, nazwa 1927, 1957) XVI/XVII w. na nieokorowanych belkach wzdłuż ulicy, leżały belki w poprzek jezdni, na nich zbita ziemia i kolejna warstwa drewniana ze śladami kolein 1 poł. XIX w. W 1591 r. dzieliła się na Turobińską i Bełską od lat 40. XVII w. zamiennie ul. Ślusarska. Od 2. ćw. XIX w. ponownie dzielona na ul. Franciszkańską i ul. Stolarską. W 1927 Staszica. Podczas okupacji Unter-den-Lauben Strase (ul. Pod Podcieniami).
STEFANIDESA Melchiora plac (ok. 1825, nazwa 1988) początkowo plac bez nazwy pod koniec 1 ćw. XIX w. na miejscu wyburzonego bloku zabudowy Podwala Reformackiego. Przed 1830 roku planowano tu urządzenie ogrodu spacerowego. Ok. 1850 r. wybudowano wojskowy magazyn. W l. 1963-75 funkcjonował jako dworzec autobusowy. W latach 1979-88 plac Zamoyskiego.
SZCZEBRZESKA (1579-1584, nazwa ok. 1922). Jedna z najstarszych ulic łącząca Zamość ze średniowiecznym Szczebrzeszynem po trasie tzw. Drogi Królewskiej wiodącej z Wołynia przez Kraków do Pragi. Powstała na usypanej w l. 1579-84 grobli regulującej wraz z dwiema innymi groblami żdanowską i płoską stosunki wodne w pobliżu miasta. Nazywana groblą szczebrzeską lub traktem szczebrzeskim. Znajdowały się przy niej dwa strategiczne młyny regulujące poziom napełniania fos, zbiorników wodnych oraz stopień nawodnienia okolicznych łąk. W 1953 roku przemianowana na ul. Hanki Sawickiej. W 1988 przywrócono nazwę Szczebrzeska.
ŚWIĘTEGO PIĄTKA (XVI w., nazwa ok. 1927) relikt odcinka szesnastowiecznego traktu lwowskiego. Od XIX w. Stara Droga. Pod koniec lat 20. XX w. wrócono do św. Piątka.
WOLNOŚCI plac. (ok. 1820, nazwa 1946) powstał po zburzeniu klasztory franciszkanów i pełnił funkcję placu przybramnego. Nazywany też Popówka od plebani cerkwi św. Mikołaja. W końcu lat. 20. XX w. ulokowano plac Autobusowy. W latach 1934-39 przemianowany na plac Strzelecki (od domu Strzelca). Obecny od 1946r.
WYSZYŃSKIEGO Stefana prymasa (XVI w., ok. 1824, nazwa 1990) relikt traktu hrubieszowskiego o genezie szesnastowiecznej. 1980 Aleje Lenina. Od 1988 Wyszyńskiego.
ZAMENHOFA Ludwika, doktora (ok. 1580, nazwa 1927, ok. 1950) W 1591 składała się z wschodniej ul. Horodelskiej i zachodniej Chełmskiej. Na przełomie XIX i XX w. ul. Żydowska. Po II wojnie krótko ul. Mleczarska.
ZAMKOWA (ok. 1930, nazwa 1932) wytyczona aby ułatwić dojazd do Sądu Okręgowego, przebiegała po reliktach fortecznych.
ŻEROMSKIEGO (ok. 1580, nazwa 1927) wyznacza północną pierzeję Rynku Solnego. Pod koniec XVI w. składała się z wschodniej cz. Tyszowieckiej i zachodniej Szczebrzeskiej. Do lat 20. XIX w. kończyła się od wschodu klasztorem franciszkanów.
Dominika Lipska – Turystyka z Pasją
